Renée (20) haalde, ondanks anorexia, haar verpleegkunde diploma. Ze vertelt openhartig over hoe anorexia zich langzaam maar zeker ontwikkelde, hoe ze toch haar verpleegkunde diploma wist te halen, behandeling en toekomst.
Je bent net 20 jaar geworden. Wanneer ontwikkelde je anorexia?
Het is vaak moeilijk om te zeggen wanneer een eetstoornis, in mijn geval anorexia, precies is ontstaan. Vaak is er sprake van veel onderliggende problematiek en sluipt een eetstoornis er stilletjes in.
Zo ook bij mij. Ik weet niet precies hoe oud ik was wanneer ik anorexia heb ontwikkeld. Wel kom ik steeds meer te weten over mijn eigen verleden. Over trauma’s die ik onderdrukt heb, maar ook gebeurtenissen, emoties en gevoelens.
Voor hoever ik nu weet, heeft anorexia de eerste stappen weten te zetten vanaf de basisschool. Vanaf groep 6 eigenlijk al, dus toen was ik een jaar of 9 of 10. Het is niet zo dat er toen al duidelijk te merken was dat ik anorexia aan het ontwikkelen was, maar nu terugdenkend waren er toen al veel gedachten in mijn hoofd die te maken hebben met anorexia. Ik wilde de beste zijn, alles perfect doen, was bang om te falen, hierbij doel ik ook op het lichtste gewicht hebben van de hele klas.
Destijds turnde ik ook op hoog niveau, waarbij ik ook wedstrijden deed. De mentaliteit vanuit turnen draag ik nog altijd bij me; het kan altijd beter, het is nooit goed genoeg en het moet perfect, zodat ik de beste prestatie kan leveren.
Ongeveer twee jaar geleden ging er bij mijzelf een belletje rinkelen: ‘Wat ik aan het doen ben is volgens mij niet helemaal goed en gezond’. Destijds at ik eigenlijk ook vrijwel niets meer behalve avondeten. Ik was vrijwel nooit thuis; ik had school, werk en ook nog eens stage in het ziekenhuis. Door alle drukte in verband met de corona periode in het ziekenhuis was er haast nooit tijd voor pauze met zijn allen, waardoor ik ‘makkelijk’ de mogelijkheid had om niets te eten zonder dat mensen dit doorhadden. Eenmaal thuis schoof ik direct aan bij het avondeten en at ik een normale hoeveelheid. Zo heb ik het zeker twee jaar nog kunnen volhouden, tot er een moment kwam dat ik lichamelijk klachten kreeg en ik vragen kreeg vanuit mijn omgeving, niet inhoudelijk op het onderwerp anorexia, maar meer vragen zoals: “Gaat het wel goed met je? Ben je afgevallen? Hoe komt het dat je zo vermoeid bent? Je bent de laatste tijd niet meer zo vrolijk als voorheen, hoe komt dat?” Eigenlijk vooral deze oppervlakkige vragen die makkelijk te beantwoorden zijn met: “Ja, het gaat wel goed, ik ervaar alleen veel stress door alle drukte en gebeurtenissen die ik in een korte periode heb doorstaan”.
Vorig jaar november kreeg ik veel lichamelijk klachten; ik viel regelmatig flauw, had last van duizelingen, had minder kracht in mijn spieren en was snel uitgeput. Daarnaast kreeg ik ook veel last van klachten zoals enorm slecht slapen, het altijd onwijs koud hebben, zachte nagels, enorm veel haaruitval en maag- darmklachten. Het ging zo niet langer. Dat was dan ook het punt wanneer ik bekend heb gemaakt aan mijn ouders en de huisarts van wat er daadwerkelijk aan de hand is met mij.
Mijn ouders zijn sowieso over het algemeen nuchtere mensen, maar zodra er iets is, zijn ze er altijd en zullen ze er alles aan doen om mij te helpen
Heel dapper dat je toen bij je ouders en huisarts hebt aangekaart wat er daadwerkelijk speelde. Maar dit lijkt me ook lastig. Hoe ging dit moment? En hoe was hun reactie hierop?
Zelf heb ik er heel lang over nagedacht wanneer dit moment zou gaan plaatsvinden, maar ook hoe. Voor mijn gevoel is het nooit het juiste moment om iets te vertellen en dus stelde ik het telkens uit. Ook omdat ik heel bang was voor de reactie, van voornamelijk m’n ouders. Zullen ze boos zijn? Teleurgesteld? Of juist medeleven, empathie, tonen? Alles kan en de angst voor het negatieve werd met de dag groter.
Eigenlijk was het ook zo dat ik eerder naar de huisarts was gegaan, omdat mijn moeder dat toch wel een goed plan vond, aangezien ik steeds maar afviel en ondergewicht had. Bij de dokter heb ik toen de situatie erg verbloemd door te zeggen dat ik niet wist welke oorzaak achter het ondergewicht lag. Er werd mij gezegd dat ik extra tussendoortjes moest nemen en meerdere shakes moest nemen naast mijn maaltijden. Natuurlijk gaf ik aan dit te gaan doen. Een paar weken hierna hadden we een controle afspraak ingepland.
Op de dag van deze controle afspraak had ik eerst een, zogenaamde, koffiedate met iemand die mij altijd gehoord heeft. Eerder had ik een brief geschreven voor haar, met hierin een tekst over de daadwerkelijke waarheid over mijn situatie. Zo bang en nerveus gaf ik haar de brief. Haar reactie was enorm lief, wat uiteindelijk ervoor gezorgd heeft dat ik ook een brief had geschreven voor de huisarts en mijn ouders. Mijn ouders hadden eigenlijk een reactie die nog niet eerder in mij was opgekomen, namelijk heel nuchter en ontkennend. Want ik at toch gewoon?! Pas later zagen ze de ernst in van de situatie. Ze zijn nooit boos geweest, of teleurgesteld. Mijn ouders zijn sowieso over het algemeen nuchtere mensen, maar zodra er iets is, zijn ze er altijd en zullen ze er alles aan doen om mij te helpen.
Persoonlijk heb ik veel onderliggende problematiek
Vaak zie je dat er een onderliggend probleem is. Is dit bij jou ook het geval?
Persoonlijk heb ik veel onderliggende problematiek. Sommige ervaringen/ trauma’s hou ik voor mijzelf, dat is in mijn ogen te persoonlijk, maar rondom deze trauma’s heb ik wel andere problematiek en gebeurtenissen doorstaan waar ik wel wat meer op kan ingaan.
Mijn ouders hebben vroeger nooit geleerd om over emoties te praten. Zo is het bij mijn opvoeding dan ook aangeleerd. Ik heb niet geleerd hoe ik met emoties moet omgaan, dus heb ik ze nooit echt getoond. Kort gezegd was mijn gedachte altijd: ‘Als je emoties niet toont, dan zijn ze er ook niet’. Achteraf natuurlijk alles behalve waar. Het is heel belangrijk om je gevoelens te uiten in plaats van ze binnen te houden. Dit gaat namelijk op ten duur zorgen voor stress en opstapeling van emoties waardoor het er ooit op een een of andere manier gaat uitkomen, in mijn geval dus de ziekte anorexia.
Verder is mijn thuissituatie een heel fijne en veilige omgeving, altijd al geweest. Ik was ook vaak thuis door een andere reden… in mijn puberteit ben ik regelmatig ‘zwart gemaakt’ met opmerkingen en acties van andere jongeren. Destijds is mijn zelfvertrouwen ook helemaal verdwenen en werd ik het onzekere meisje. Een meisje die er alles aan probeerde te doen om beter te zijn en om mijn emoties weg te drukken. Alles om geaccepteerd te worden/ me geaccepteerd te voelen. Dit deed ik toen door veel te sporten en bezig te zijn met mijn zelfbeeld. Die werd toen met de dag slechter. Op een gegeven moment werd mijn zelfbeeld zo slecht dat ik er alles aan probeerde te doen om dit weer te verbeteren. Achteraf blijkt dat mijn zelfbeeld heel anders is, dan dat ik er daadwerkelijk uitzie. Ook een teken van anorexia… helaas achteraf.
Een periode ging het best prima met mij. Althans, dat dacht ik. Ik ging naar een nieuwe school (start opleiding), nieuwe mensen en ik dacht dat ik het voor elkaar had. Maar toen overleed mijn beste vriendin heel plots. Dit is nu ongeveer twee jaar geleden. Al die emoties en gedachtes, ik wist niet meer wat ik ermee aan moest. Totale paniek zeilde in mijn hoofd. Daarbij had ik examens van school en liep ik in het ziekenhuis als student verpleegkunde. Omdat anorexia in mijn hoofd al zo ver ontwikkeld was, kon ik alleen nog maar bezig zijn met doelen stellen voor mezelf. Zo had ik de controle op iets, een soort houvast. Ik MOEST het halen, anders was ik een mislukkeling en stelde ik mijzelf een soort straf op. Ik dacht dat ik zelf die doelen en straffen opstelde, maar dit is altijd anorexia geweest. De doelen gingen eigenlijk vooral over afvallen, bewegen en het vooral zo min mogelijk eten. Door mijn focus volledig daarop te leggen, was ik helemaal niet meer bezig met emoties en gevoelens. Zo erg.. dat ik op een gegeven moment helemaal geen emotie meer had.
Hoe uitte die ‘emotieloosheid’ zich?
Omdat ik zo veel emoties had, werd het mij te veel. Ik voelde op een gegeven moment zo veel emoties bij elkaar dat ik zelf niet eens meer wist of ik nou moest lachen, schreeuwen of huilen. Op die momenten kwam mijn eetstoornis helemaal op de voorgrond en was ik veel bezig met calorieën, veel bewegen en het vooral niets eten. Door de aandacht en focus daarop te leggen voelde ik de emoties even niet meer.
Uiteindelijk zijn mijn emoties nu een soort geblokkeerd en toon ik dus ook echt niets. Je kunt alles zeggen en alles doen, zonder dat ik daar iets bij toon, qua gevoel of emotie. Soms voel ik ook echt niets, maar vaak is het zo dat ik de emotie wel voel alleen niet uit naar de buitenwereld. Mijn eetstoornis gooi ik dan voorop, en dus heb ik een enorm schild voor mijn hoofd. Wat mensen in mijn omgeving dan merken is dat ik niets meer zeg, en leeg uit mijn ogen kijk.
Er zijn meerdere behandelmogelijkheden, zoals therapie en interne behandeling. Hoe ziet jouw behandeltraject eruit?
Ik ben momenteel in behandeling in Leiden, bij de Ursula kliniek. Dit is een eetstoornissenkliniek. De weg hiernaartoe was lang en zwaar. Het ziekenhuisbed en de huisartsenpost waren bijna mijn 2e thuis geworden. Na eenmaal een intake gesprek gehad te hebben in de kliniek waren we al snel tot de conclusie gekomen dat ik zou deelnemen aan de MGDB, wat staat voor Meer Gezins Dag Behandeling. Dit houdt in dat er 8 systemen in een groepsvorm, therapie krijgen. Een systeem bestaat uit de mensen die heel dichtbij je staan zoals je partner of gezin. Bij deze behandeling is het zo dat er 8 cliënten deelnemen en alle 8 cliënten 2 mensen mogen meenemen uit ieders eigen systeem, in mijn geval mijn ouders.
Het doel van deze behandeling is ook dat mijn ouders veel leren over hoe ze mij het beste wel en ook het beste niet kunnen helpen. Ze leren niet alleen over het ziektebeeld, anorexia, zelf maar ook over hoe het allemaal gaat in mijn hoofd en hoe ik mijzelf zie.
De behandeling duurt ongeveer 5 maanden, hierna wordt per cliënt gekeken wat de beste vervolgstappen gaan zijn.
Hoe ervaar je deze behandeling tot nu toe?
Eind mei is de behandeling gestart en de behandeling loopt door tot en met oktober. De behandeling is voor mij persoonlijk niet hét. Ik ervaar het zelf meer als een behandeling voor mijn ouders, omdat ze heel veel leren over anorexia en over hoe ze mij goed kunnen helpen. Dit helpt natuurlijk wel in de thuissituatie, alleen de oorzaak van de eetstoornis wordt hiermee niet aangepakt. Wel krijg ik binnenkort een extra behandeling ernaast, dus wellicht heeft dat voor mij wat meer meerwaarde.
Het was altijd mijn veilige haventje en mijn geheim, dat vrijgeven aan je ouders is heel moeilijk
Ik kan me ook voorstellen dat zo’n behandeling, met je ouders, jullie onderlinge band/ dynamiek ook verandert. Hoe gaat dit bij jullie?
In eerste instantie was het openstellen naar mijn ouders de grootste mijlpaal. Het was altijd mijn veilige haventje en mijn geheim, dat vrijgeven aan je ouders is heel moeilijk. Eerst deed ik mij vooralsnog beter voor als dat ik daadwerkelijk was, tot het moment dat dit eigenlijk niet meer haalbaar was. Op dat moment had ik ook veel te maken met ziekenhuizen en artsen, de situatie verbloemen ging niet meer. Ik werd hierdoor gedwongen om eerlijk te gaan zijn en mij meer open te stellen. Het is ook niet zo dat je direct alles open en bloot moet vertellen, dit kan ook met tussenpozen. Dit is niet alleen fijner voor mij, maar ook voor mijn ouders. Alles in één keer zal te veel zijn om goed op te nemen wat er gezegd wordt. Bespreek één ding tegelijkertijd en laat dat zich even bezinken tot wanneer jij denkt dat je je weer wilt openstellen voor iets nieuws.
De band met mijn ouders is wel echt heel erg verbeterd en sterker geworden. De band wordt met de dag hechter, wat voor iedereen een positief effect heeft. Ook voor mijn zusjes.
Je vertelde dat je vaker bent opgenomen in het ziekenhuis en op de huisartsenpost bent geweest. Wat leidde ertoe dat de anorexia dusdanig erg werd, dat dit nodig was?
In een korte periode ben ik heel veel afgevallen, dit kwam toen doordat ik het had opgegeven. Ik at niets meer, dronk nauwelijks en ik moest regelmatig overgeven. In deze periode werkte ik 5 dagen in het ziekenhuis op een zware afdelingen en had ik veel werk aan school. Door dit alles bij elkaar heeft mijn lichaam op een gegeven moment gezegd: ‘Nu is het klaar’. Mijn organen begaven het, en als je organen het begeven, functioneert je lichaam niet meer op bepaalde vlakken. Dit heeft gezorgd voor vele doktersafspraken en ook ziekenhuisopnames.
De laatste tijd hoor ik regelmatig dat mijn omgeving er soms van op kijkt dat mijn organen weer beginnen te functioneren, velen dachten dat ik het niet zou redden…
Ondanks anorexia, is het je toch gelukt om je verpleegkunde diploma te halen! Hoe is je dat gelukt?
Door veel doorzettingsvermogen en vooral veel motivatie. Door heel leergierig te zijn en te laten merken/ zien dat je het graag goed wil doen en veel wil leren, krijg je van alle kanten hulp toegereikt.
Lichamelijk gezien was het in mijn laatste jaar, afgelopen jaar, van mijn opleiding heel zwaar. Ik liep ook stage in het ziekenhuis op een zware afdeling. Mijn stage is eerder stopgezet in verband met gezondheidsklachten en lichamelijke problematiek. Gelukkig had ik al mijn examens al snel aan het begin van mijn stage afgerond, hierdoor had ik al laten zien dat ik op niveau functioneer op de werkvloer als verpleegkundige. Dit was dan ook reden genoeg om vooralsnog mij te laten diplomeren tot verpleegkundige.
In het eerste jaar van mijn opleiding kwamen eetstoornissen al aan bod
In de opleiding heb je vast ook anorexia behandelt. Wisten je studiegenoten en leraren van jouw situatie?
Dat klopt. In het eerste jaar van mijn opleiding kwamen eetstoornissen al aan bod. Toen was het nog heel globaal, maar later in mijn opleiding werd er ook dieper op ingegaan. Niemand wist van mijn situatie af en hoe erg ik iedere dag aan het vechten was tegen deze ziekte.
Op een gegeven moment was het niet meer te verbergen voor mij, en heb ik op Instagram een post geplaatst met een gedicht eronder over anorexia. Nu hou ik iedereen op de hoogte via mijn Instagram account.
Ook het bekend maken van je eetstoornis aan vrienden, kennissen en dus je studiegenoten is niet niks. Hoe reageerden zij hierop?
Iedereen gaf eigenlijk aan dat alle puzzelstukjes opeens op zijn plaats vielen. Het was achteraf zo logisch en voor de hand liggend. Alle reacties die ik gehad heb waren in ieder geval lief. Mensen wilden mij helpen op welk gebied dan ook, of het nou voor school, werk, stage of iets anders was.
Sommige mensen voelden zich een soort schuldig dat ze het niet eerder gezien hebben. Dit is juist de hele bedoeling van een eetstoornis; alleen lijden, zonder iemand ervan af weet. Voel je dus nooit, echt nooit verantwoordelijk voor het niet zien van een eetstoornis!
Nu, terugdenkend, heeft alle informatie over het onderwerp anorexia mij verder de afgrond in geholpen
Was het voor jou confronterend om onderwijs te krijgen over eetstoornissen?
Nu, terugdenkend, heeft alle informatie over het onderwerp anorexia mij verder de afgrond in geholpen. Er werd namelijk niet alleen verteld welke eetstoornis welke gevolgen/ symptomen kan hebben, maar er werd ook deels ingegaan op het ‘hoe anorexia de omgeving zo weet te manipuleren dat niemand het doorheeft’. Ik heb nooit het idee gehad dat ik ziek genoeg was voor al die gevolgen en hulpinstanties. Vandaar dat ik dingen ging uitproberen die waren besproken in de les. Dit heeft dus alleen maar negatief effect gehad in mijn geval.
Ik kan me voorstellen dat dit een enorme trigger geweest is. Had dit voorkomen kunnen worden denk je?
Uhm, voorkomen is lastig. Er worden veel ziektebeelden besproken tijdens de opleiding en als je bij iedere ziekte eerst moet nagaan of er niet een student is met deze ziekte, wordt het lesgeven heel lastig. Het was voor mij inderdaad wel een enorme trigger, maar ik denk niet dat dit voorkomen had kunnen worden.
Gelukkig heb ik mensen aan mijn zijde die mij ondersteunen in dit proces
De opleiding heb je nu achter de rug, hoe gaat het nu met je?
Helaas gaat het nu niet heel goed met mij. Mentaal is het eigenlijk het zwaarst. Het gevoel dat het nooit meer zal herstellen en ook geluk zal voelen is soms sterk aanwezig. Momenteel ben ik opgenomen in de kliniek en wordt ik snel overgeplaatst naar de high cure afdeling voor eetstoornissen. Dit is een interne, klinische opname. Ik heb momenteel dan ook een enorme terugval, en eet eigenlijk niets tot nauwelijks. Mijn maag- darmstelsel kan hierdoor ook heel weinig verdragen. Bij een slokje water voel ik het stromen door mijn darmen. Daarnaast kan ik van mijn eetstoornis nooit iets goed doen en dat maakt mij moe, zo onwijs moe. Ik heb door trauma’s ook last van paniekaanvallen, nachtmerries, een opgejaagd gevoel, stress en soms zelfs hallucinaties. Het is ook sinds kort bekend dat ik PTSS heb, wat staat voor Post Traumatisch Stress Stoornis. Hiervoor ga ik binnenkort nog een behandeling krijgen.
Gelukkig lig ik niet steeds in het ziekenhuis en ben ik niet wekelijks te vinden bij de huisartspraktijk. Wel word ik veel gecontroleerd op lichamelijk gebied door eerst de huisarts, maar nu de kliniek. Lichamelijk ben ik niet in orde, maar ik ben in ieder geval uit mijn rolstoel. Over het algemeen mag ik niet veel bewegen, omdat mijn BMI daar nog te laag voor is en ik dan te veel energie verbruik. Verder heb ik nog altijd de mentaliteit van doorzetten. Het voelt dan wel alsof het leven stilstaat, en die van iedereen gewoontjes doorgaat, maar je moet doorzetten.
Ook al is het zo zwaar, ook al zie ik vaak geen herstel voor ogen, geen toekomst, het is een weg van de lange adem. Ook ik kan dit niet alleen, gelukkig heb ik mensen aan mijn zijde die mij ondersteunen in dit proces.
Voor nu is het moeilijk om te zeggen wat de toekomst mij zal brengen
Hoe zie je de toekomst voor je?
Voor nu is het moeilijk om te zeggen wat de toekomst mij zal brengen. Mijn plan voorheen was altijd om na mijn opleiding als verpleegkundige op mbo-niveau, te gaan werken in het Erasmus MC om vervolgens de opleiding tot oncologieverpleegkundige te volgen. Indien deze opleiding afgerond zou zijn, wilde ik altijd doorstromen naar hbo verpleegkunde. Om een wat meer leidinggevende functie ooit te kunnen aannemen.
Nu is het plan natuurlijk even anders. Als iemand aan mij vraagt wat mijn plan nu is zeg ik altijd: “Ik heb geen plan, ik doe wat ik doe en het gaat zoals het gaat”. Dit is een zinnetje die ik samen met mijn jongste zusje bedacht heb. Het gaat erom dat je wel een plan kunt maken, maar het niet in elke situatie mogelijk is om iets vooruit te plannen. Dit stukje controle, over het toekomst plannen, heb ik met de tijd echt moeten loslaten.
Niets is in mijn ogen fijner dan praten met iemand die je volledig begrijpt zonder dat je eerst een berg aan uitleg en informatie moet geven
Zou je in de toekomst wat met je kennis als verpleegkundige en ervaring met anorexia willen doen?
Voorlopig ben ik zelf nog te diep in het beeld van anorexia, wat ik in de toekomst wil doen is nog niet helemaal zeker.
Ergens denk ik: “Als ik herstelt ben, dan wil ik al die ellende achter me laten en er nooit meer iets mee te maken willen hebben”.
Anderzijds ga ik regelmatig naar het Leontienhuis, waar veel ervaringsdeskundigen werken, en dat helpt mij persoonlijk enorm. Het lijkt mij daarom mooi en fijn om dan op een andere manier toch met eetstoornissen bezig te zijn. Niets is in mijn ogen fijner dan praten met iemand die je volledig begrijpt zonder dat je eerst een berg aan uitleg en informatie moet geven.
Het laatste wat ik iedereen wil meegeven is: Wees lief en zacht voor elkaar. Weet dat niet alles is zoals jij het ziet. Achter elke vrolijke lach, schuilt mogelijks een hart vol verdriet.
