Gwen zit in haar 2e jaar van haar specialisatie opleiding tot radioloog. Hoe lang duurt de specialisatie? Waarom heeft ze voor dit specialisme gekozen? En wat zijn de werkzaamheden van een radioloog?
Het is echt een combinatie tussen dokteren en puzzelen
Na de studie geneeskunde heb je ervoor gekozen je te specialiseren tot radioloog. Waarom heb je gekozen voor radiologie?
Ik heb eerst de studie fysiotherapie gedaan, omdat ik voor geneeskunde werd uitgeloot. Daar kwam ik erachter dat ik het bewegingsapparaat heel leuk en interessant vind. Tijdens geneeskunde merkte ik dat ik daarnaast ook de anatomie erg leuk vind; iets wat ik terugvond in de vakgebieden radiologie en orthopedie. Tijdens geneeskunde heb ik een verlengd coschap op de afdeling radiologie gelopen en daar viel alles op zijn plek. Een extra argument is de ruimte voor onderzoek en onderwijs. Je bent met het hele lichaam bezig. Het is absoluut niet alleen computerwerk, maar bij een echo ben je ook echt fysiek bezig met de patiënt en kan je direct uitleg geven. Het is echt een combinatie tussen dokteren en puzzelen.
Wat houdt de specialisatie precies in?
De specialisatie duurt 5 jaar en je bent dan echt in dienst. Ik zit nu in mijn 2e jaar. Die 5 jaar zijn hard nodig. Tijdens geneeskunde kan je niet alle ziektebeelden leren, daarvoor zijn het er teveel. Tijdens de specialisatie leer je om echt naar alles te kijken. Hoe zit de breuk in elkaar? Wat is voor de aanvragend arts belangrijk om te weten? Zien we iets over het hoofd? Zo kan er bijvoorbeeld een CT-scan voor het hoofd worden aangevraagd bij verdenking van een herseninfarct, maar daar kan je ook een deel van de longen op zien. Het is de taak van een radioloog om hier goed naar te kijken en een bijvangst zoals een longtumor of longontsteking te zien. Daarnaast leer je hoe de technieken in elkaar zitten. We zijn natuurlijk geen technicus, maar je moet wel de basis kennen van hoe de apparatuur en de techniek werkt. Ook leer je wanneer je welke beeldvorming moet gebruiken en wanneer je een bepaald onderzoek absoluut niet kan of mag uitvoeren. Zo mag iemand met metaal in het lichaam, iemand met een pacemaker bijvoorbeeld, niet altijd een MRI-scan.
Je begint met de röntgenfoto’s, omdat dit vaak makkelijker is, daarna komen de scans en puncties
Hoe is de specialisatie ingedeeld?
De precieze indeling van de specialisatie verschilt per ziekenhuis. Bij ons is het zo ingedeeld dat we beginnen met 2 maanden botten en spieren, dan de buikecho’s en dan de longen enzovoort. Dit rouleert en als je weer bij hetzelfde onderwerp komt, ga je er stapsgewijs dieper op in. Je begint met de röntgenfoto’s, omdat dit vaak overzichtelijker is. Daarna komen de scans en puncties. In het ziekenhuis waar ik werk heb je bijvoorbeeld geen kindergeneeskunde. Dat leren we dan tijdens een academische stage in bijvoorbeeld het Radboud universitair medisch centrum.
Als radioloog ben je verantwoordelijk voor het diagnosticeren aan de hand van de scans en foto’s, maar een radioloog doet nog veel meer. Wat zijn de werkzaamheden van een radioloog?
Je maakt scans, röntgenfoto’s en echo’s. We doen veel kleine ingrepen waarbij we de echo of een scan gebruiken om er zeker van te zijn dat we op de juiste plek zitten, zoals met een echo een pijnstiller in de schouder plaatsen of het nemen van biopten van weefsel om te onderzoeken wat voor ziekte de klachten veroorzaakt. Daarnaast is er de interventie radiologie; een sub-specialisme van de radiologie, waar ingrepen van de vaten plaats vinden zoals dotteren.
Het is niet zo zwart-wit als de foto’s
Heb je onderzoeken of aandoeningen die makkelijker te beoordelen zijn dan andere?
Het verschilt heel erg. Het is niet zo zwart-wit als de foto’s, haha. Tijdens de studie geneeskunde zie je vaker röntgenfoto’s en daar heb je dus al meer ervaring mee; dat voelt bekend en makkelijker dan andere onderzoeken. Aan de andere kant is een röntgenfoto in 2D en daardoor is het moeilijk om te zien waar iets precies zit. Als je bijvoorbeeld een röntgenfoto maakt van de bovenkant van de rug, heb je daar de ribben en de longen ook nog voor zitten.
Bij een scan zie je veel meer details en dat kan overweldigend zijn. Een röntgenfoto is behapbaarder. Ik vind zelf een MRI scan het moeilijkst. Bij een CT-scan wordt er gebruik gemaakt van röntgenstraling. De organen blijven er ongeveer hetzelfde uitzien. Bij een MRI-scan worden er met verschillende magnetische golven gescand en kan de alvleesklier de ene keer donker zijn en de andere keer wit bijvoorbeeld. Je moet dan meer kennis hebben van de techniek om te begrijpen wat je ziet.
Hoe beslis je welke onderzoeksmethode je gebruikt?
Je hebt eigenlijk 3 verschillende grote groepen: de CT-scan, de MRI-scan en de nucleaire scan. De CT-scan is altijd beschikbaar en binnen een paar minuten al gedaan. Ook kan iedereen een CT-scan ondergaan, maar liever niet bij kinderen en vrouwen in de vruchtbare leeftijd omdat je ze zo min mogelijk wilt blootstellen aan röntgenstraling. Een CT-scan gebruik je vaak in een spoedeisende setting, dus als je bijvoorbeeld denkt dat iemand een CVA heeft. Een MRI-scan duurt lang (30-60 minuten) en is niet altijd beschikbaar buiten kantoortijden. Ook kan een MRI-scan niet altijd gedaan worden bij mensen met metaal in het lichaam of bij mensen met claustrofobie. Deze laatste groep heeft de neiging te veel te bewegen en dan krijg je een bewogen beeld (denk aan een bewogen foto). Met een CT-scan kan je zien of iemand op dat moment een hersenbloeding heeft en met een MRI-scan kan je vaak zien of iemand een hersenbloeding heeft doorgemaakt, omdat je bloedresten van lang geleden kan vinden. Een CT-scan en een MRI-scan worden dus bij verschillende ziektebeelden gebruikt. In een spoedeisende setting is de CT-scan vaak voldoende. Bij een nucleaire scan zoals een PET-scan wordt er gebruik gemaakt van radioactieve stoffen. Bij kanker en infecties wordt er bijvoorbeeld suiker gebruikt waaraan een radioactief stofje vast zit. In het geval van suiker moet dit zich door het lichaam verspreiden, wat ongeveer een uur duurt. Het suiker hoopt zich dan op in cellen die veel suiker verbruiken, zoals de infectie of tumor. Tegelijkertijd zendt het radioactieve stofje vanaf diezelfde plek een signaal uit dat wordt opgevangen met de PET-scan. De PET-scan heeft de tijd nodig om dat signaal op te vangen. Dat duurt ongeveer een half uur. In totaal, met de wachttijd en al, kan je zo 2,5 uur bezig zijn. Vaak wordt er na een PET-scan ook nog een CT-scan gemaakt, om te kijken waar de infectie of tumor in dit geval precies zit. Nucleaire scans worden ook om andere redenen gemaakt, dan wordt er soms voor een ander stofje dan suiker gekozen.
Kan je je als radioloog nog verder specialiseren in bijvoorbeeld een modaliteit of ziektebeeld(en)?
Bij de radiologie kies je meer een onderdeel, zoals de buik, het bewegingsapparaat enzovoort. Ik wil me graag specialiseren in het bewegingsapparaat en de borsten, omdat je dan echt het contact hebt met patiënten tijdens het maken van de echo.
Het is dan de uitdaging om het gesprek aan te gaan, om diegene voor te lichten en te zorgen dat diegene niet overstuur de kamer verlaat
Als je tijdens het maken van een borstecho eigenlijk al zeker weet dat het niet goed zit, wat doe je dan?
Ik ga dan wel het gesprek aan met de patiënt. Meestal komt iemand of via het bevolkingsonderzoek en dan is de verdenking er al, of via de huisarts. Je hebt een classificatie van 0-6; bij 6 weet je het zeker dat het niet goed zit. Als radioloog kan je tot 5. Als je bijvoorbeeld ziet dat bij een oudere vrouw het borstweefsel is toegenomen, terwijl dat juist hoort af te nemen naarmate ze ouder wordt, of je een foto hebt van de vorige keer en nu opeens iets nieuws ziet en ook zwelling(en) in de borsten voelt, weet je eigenlijk al genoeg. Het is dan de uitdaging om het gesprek aan te gaan, om de patiënt voor te lichten en te zorgen dat diegene niet volledig overstuur de kamer verlaat.
Wat is het verschil in verantwoordelijkheden tussen een ANIOS, een AIOS en een specialist?
Zowel een ANIOS als AIOS moeten overleggen met specialisten. Naarmate een AIOS verder komt in de opleiding, kunnen ze competenties behalen en steeds meer zelfstandig doen.
Hoe lang duurt het (gemiddeld) voordat de patiënt de uitslag heeft? Soms duurt het namelijk ook enkele dagen voordat iemand de uitslag krijgt. Waarom is dat?
Vaak moeten alle bevindingen, alle onderzoeken en labuitslagen, bij elkaar gelegd worden. Ook vindt er vaak een multidisciplinair overleg plaats tussen verschillende artsen. Je wil iedereen zo snel mogelijk helpen, maar ook de juist zorg bieden. Ook verschilt het per indicatie, soorten onderzoeken en zelfs tussen soorten kanker. Zo kunnen borstkanker en teelbalkanker heel snel uitzaaien en moet er dan dus snel gehandeld worden. Bij prostaatkanker is er minder haast, omdat het geen gevolgen heeft als een uitslag een week langer op zich laat wachten. Uiteraard wordt dit direct opgepakt, als er iets gevonden is wat wel consequenties heeft. Zo proberen we zoveel mogelijk mensen tijdig te helpen.
Wie vertelt uiteindelijk de bevindingen aan de patiënt?
Elk ziekenhuis heeft daar zijn eigen afspraken voor. In het ziekenhuis waar ik werk doet in het geval van de borstkanker de radioloog de echo en vertelt hij/ zij de eerste uitslag aan de patiënt. Bij andere onderzoeken vertelt in principe de behandelend arts dit.
Ik heb een keer een reanimatie meegemaakt van iemand die allergisch was voor de contrastvloeistof
Voor diagnostiek en behandeling zien jullie vaak ook ernstig zieke patiënten. Is dat soms niet zwaar?
Het verschilt heel erg hoe zwaar het is. Als iemand jonger is dan ikzelf of op het moment dat ik begin te twijfelen of ik iets wel goed gezien heb en een patiënt gaat achteruit, vind ik het lastig. Ik heb een keer een reanimatie meegemaakt van iemand die allergisch was voor de contrastvloeistof. Ze had nog nooit een onderzoek met contrastvloeistof gedaan, dus dit was niet bekend. Ze bleek uitgezaaide alvleesklierkanker te hebben. De reanimatie was gelukkig succesvol, maar daarna kreeg ze het slechte nieuws te horen. Wel had ze hierdoor de tijd om afscheid te nemen van haar familie. Deze casussen zitten er ook tussen. Ik probeer te kijken naar wat je kunt betekenen voor iemand. Je leert er op een bepaalde manier mee omgaan, maar op het moment dat het gebeurt, is het heel sneu en heftig. Ook patiënten die te laat komen door corona vind ik lastig. Mensen die zeggen: “Maar jullie hebben het al zo druk” en daarom hebben gewacht en dan toch iets ernstigs blijken te hebben. Als je iets voelt of twijfelt moet je altijd naar de dokter gaan.
Bij zulke patiënten horen slecht nieuws gesprekken er ook helaas bij. Dat er een tumor zit, gegroeid is of weer terug is bijvoorbeeld. Wie vertelt dit nieuws dan aan een patiënt?
Dit wordt meestal gedaan door de behandelend arts, maar kan ook gedaan worden door de chirurg of oncoloog. Meestal hoeven wij dat niet te doen. Maar als iemand komt via het bevolkingsonderzoek of via de huisarts, heeft diegene natuurlijk nog geen behandeld arts in het ziekenhuis en vertellen wij de uitslag soms, ook als het slecht nieuws is.
Je hebt ook geholpen met de Compendium Geneeskunde 2.0 reeks. Wat was jouw bijdrage?
Een vriendin van mij had het over Compendium tijdens mijn coschappen. Ze vertelde me dat ze nog zochten naar ambassadeurs. Dat leek me leuk en daar heb ik toen voor gesolliciteerd en ik ben daar toen voor aangenomen. Een tijd later vertelde één van de managers me dat er een vacature was voor de pockets gynaecologie en neurologie en ik vond dit wel wat voor mij. Hier heb ik toen ook voor gesolliciteerd en ook daar ben ik voor aangenomen. Later heb ik de rol als redactielid vervuld voor de Compendium Geneeskunde 2.0 reeks waarbij ik met name voor de snijdende/chirurgische hoofdstukken verantwoordelijk was en voor de bijbehorende pockets. Ik was verantwoordelijk voor het coördineren, dat deadlines gehaald werden, dat alles op tijd bij de supervisoren (specialisten) lag, het aanvragen van de afbeeldingen enzovoort. Ik was eigenlijk de communicatie tussen Romée en Veerle (de oprichtsters) en het team.
TIP:
Gwen is redacteur van de nieuwe pocket radiologie van Compendium Geneeskunde, die je nu alvast kan pre-orderen. Met de kortingscode ‘MEDIVIEWS10’ krijg je 10% korting op je bestelling, ook bij de rest van de producten! Bestellen kan ook direct via deze link!
