In ‘hart- en vaatziekten #1: hartfalen’ behandel ik alles rondom hartfalen. Denk hierbij aan de klachten en symptomen, hoe de diagnose tot stand komt en de behandeling.
Wat is hartfalen?
Hartfalen is een ernstige aandoening waarbij de pompfunctie van het hart niet meer goed werkt. Bij iemand met hartfalen pompt het hart het bloed minder goed weg naar de rest van het lichaam. De organen en spieren krijgen niet genoeg bloed, en dus ook niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen.
Hartfalen kan op elke leeftijd ontstaan, maar hoe ouder je bent, des te groter de kans is op hartfalen. Het is de meest voorkomende oorzaak van een ziekenhuisopname bij patiënten ouder dan 65 jaar.
Klachten en symptomen
In het begin merk je weinig van hartfalen en de achteruitgang gaat langzaam. Op een gegeven moment zullen klachten merkbaar worden. Dit begint meestal bij inspanning, maar later ook in rust.
Klachten die vrijwel altijd voorkomen, en alarmsymptomen (kunnen) zijn, zijn:
– Vermoeidheid
– Kortademigheid
– Oedeem (vocht vasthouden); dit kan bijvoorbeeld in de longen, benen, enkels of buik
– Verminderde conditie
De klachten die optreden hangen af van de mate van hartfalen. Daarnaast kan het persoon tot persoon en van dag tot dag verschillen hoe fit iemand zich voelt.
NYHA classificatie
De New York Heart Association (NYHA classificatie) is een manier om de ernst van de symptomen van hartfalen in te delen.
Klasse 1: Klachten bij zware inspanning -> geeft weinig beperkingen in het dagelijks leven
Klasse 2: Klachten bij matige inspanning (bv traplopen) -> enige beperkingen in het dagelijks leven
Klasse 3: Klachten bij lichte inspanning -> forse beperkingen in het dagelijks leven
Klasse 4: Klachten bij alle inspanning en in rust -> zeer ernstige beperkingen in het dagelijks leven
Als er een vermoeden van hartfalen is dan zal de (huis)arts uitgebreid naar de klachten vragen, lichamelijk onderzoek doen en vragen naar de voorgeschiedenis en leefstijl. Aanvullend kunnen er een aantal onderzoeken worden gedaan, de meest voorkomende zijn:
– Hartfilmpje (ECG)
– Bloedonderzoek
– Röntgenfoto van hart en longen (X-Thorax)
– Echo van het hart
Soorten hartfalen
Linkszijdig hartfalen
Hierbij wordt er door de linkerharthelft minder bloed uitgepompt naar de rest van het lichaam, omdat de pompfunctie van de linkerkamer (linkerventrikel) is afgenomen.
Linkszijdig hartfalen wordt onderverdeeld in twee soorten:
• Systolisch hartfalen (ook HF-rEF, Heart Failure with reduced ejectionfraction, genoemd)
Hierbij heeft de linkerkamer niet genoeg pompkracht om het bloed in de bloedcirculatie te pompen.
• Diastolisch hartfalen (ook wel HF-pEF, Heart Failure with preserved ejectionfraction, genoemd)
Hierbij kan de linkerkamer niet goed ontspannen, omdat de hartspier stijver is geworden en het vullen van het hart verstoord is.
Oorzaken van systolisch hartfalen kunnen bijvoorbeeld zijn:
– Hartinfarct
Door een oud hartinfarct kan het zijn dat het samentrekken van het hart niet meer goed kan, door het litteken.
– Cardiomyopathie
Ziekte van het hartweefsel
– Hypertensie (te hoge bloeddruk)
Bij een hoge bloeddruk moet het hart hard pompen dan normaal. Hierdoor wordt het hard dikker en stijven, waardoor de pompfunctie verslechtert.
–> Hierbij zie je een verminderde ejectiefractie*.
Hierbij is het pompvermogen van de hartkamer afgenomen.
Van deze vorm van hartfalen wordt gesproken bij een ejectiefractie onder de 40%.
WIST JE DAT…
Dit type hartfalen vooral bij mannen voorkomt?! Van de mensen met deze soort hartfalen is maar liefst ±75% man en ±25% vrouw.
Oorzaken van diastolisch hartfalen kunnen bijvoorbeeld zijn:
– Atriumfibrilleren
Hierdoor verloopt de vulling van de hartkamer minder gecoördineerd.
– Ventrikelhypertrofie (verdikte linkerkamer)
Hierdoor is er minder ruimte in het hart.
–> Hierbij zie je een behouden ejectiefractie*.
Hierbij is de ontspanning tijdens de diastole het probleem. Hierdoor wordt het vulvermogen verstoord. Van deze vorm van hartfalen wordt gesproken bij een ejectiefractie boven de 50%.
*Ejectiefractie
De ejectiefractie is een percentage dat uitdrukt hoeveel bloed er bij het samentrekken van de hartspier uit de linker- of rechterkamer wordt geperst. Het is een goede indicatie voor de spierkracht van het hart. Normaal gesproken, bij iemand zonder hartfalen, ligt dit percentage tussen de 50-70%. Bij hartfalen kan de ejectiefractie verminderd zijn, maar dit hoeft niet (zie hierboven).
WIST JE DAT…
Ongeveer 50% van alle patiënten met hartfalen deze vorm van hartfalen heeft?! Daarnaast wordt deze vorm vaker gezien bij vrouwen dan bij mannen, vooral op oudere leeftijd.
Let op!
Vaak zie je gelijkenissen tussen deze aandoeningen, met zowel een verminderd pompvermogen als een verminderd vermogen om het hart te vullen.
Rechtszijdig hartfalen
Bij hartfalen in de rechter harthelft is de rechterhartkamer van het hart aangetast. Dit kan komen door schade aan de hartspier of aan de hartkleppen, maar ook door een verhoogde druk in de longen (pulmonale hypertensie).
Let op!
Hartfalen kan ook beide harthelften aantasten, dit wordt ‘biventriculair hartfalen’ genoemd.
Behandeling
Hartfalen is een chronische aandoening en kan niet genezen worden. Wel kunnen de klachten zoveel mogelijk bestreden worden en kan de achteruitgang zoveel mogelijk worden vertraagd.
Oorzaak behandelen
Waar mogelijk wordt de onderliggende oorzaak behandeld. Denk bijvoorbeeld aan hartritmestoornissen of een te hoge bloeddruk (hypertensie).
Preventie
Daarnaast is de behandeling vooral gericht op preventie van verdere achteruitgang. Hierbij kan je denken aan het behandelen van een hoge bloeddruk (hypertensie), een te hoog cholesterolgehalte (hypercholesterolemie), overgewicht en stoppen met roken.
Adviezen
– Opletten op snelle gewichtstoename
Dit kan namelijk wijzen op vochtophoping en dus de toename van hartfalen.
– Slaaphouding
Van liggende positie naar een wat meer zittende positie wanneer er klachten zijn van benauwdheid.
– Kousen bij enkeloedeem
– Gebruik van NSAIS’s vermijden (zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac).
– Hartrevalidatie
Hierbij wordt ondersteuning geboden voor het omgaan met hartfalen, op zowel lichamelijk, psychisch en sociaal vlak.
Medicatie
Ook kan medicatie voorgeschreven worden, die gericht zijn op het verminderen van de klachten die voorkomen bij hartfalen. Daarnaast kan medicatie ook hartfalengerelateerde opnames beperken, de levensduur verlengen en de kwaliteit van leven verbeteren.
De medicatie die voorgeschreven wordt is afhankelijk van de vorm en oorzaak van het hartfalen. Dit kan bijvoorbeeld medicatie zijn die het ‘RAAS systeem’ afremt, zoals ACE-remmers en Angiotensinereceptorblokkers (ARB’s). Deze medicatie kan helpen de bloeddruk te verlagen en de belasting van het hart te verminderen.
Vaak wordt er ook een bètablokker voorgeschreven, deze hebben een vertragende werking op de hartslag en verlagen de bloeddruk. Maar bijvoorbeeld ook een aldosteronreceptorantagonist (MRA), deze middelen helpen om meer water en zout uit te scheiden via de nieren.
Daarnaast kunnen diuretica (plasmedicatie) en SGLT2-remmers worden voorgeschreven om het overtollige vocht uit te scheiden.
Operatie
Bij ernstig hartfalen kan een operatie uitgevoerd worden.
– ICD of CRT-D
– Steunhart (LVAD)
– Harttransplantatie
– Nieuwe hartklep bij een lekkende hartklep
Prognose
De prognose is heel erg afhankelijk van de ernst van het hartfalen (NYHA classificatie), maar ook de oorzaak, leeftijd, andere aandoeningen die de patiënt heeft (comorbiditeit) en de verslechtering (progressie).
Over het algemeen zal het hartfalen in de loop van de tijd toenemen.
Meer informatie?
Op de site van Heart Failure Matters kan je alles vinden over hartfalen, voor zowel patiënten en naasten als zorgverleners.
Op de site van de Hartstichting kan je betrouwbare informatie vinden over hartfalen, maar ook over andere hart- en vaatziekten.
De medische informatie in dit artikel is gecontroleerd door:
Esther – verpleegkundig specialist cardiologie
